Gezelle & maatschappij: ecologie - kopie

Markante uitspraken

Gezelle leefde in de stad, waar de impact van de industrialisering zich duidelijk manifesteerde. Zijn vlucht naar de natuur was een tegenreactie alsook de overdreven natuurverheerlijking. Hij klaagde expliciet de vervuiling aan in een discours over ecologie dat soms erg hedendaags aanvoelt. Lees enkele treffende uitspraken uit zijn gedichten en prozateksten.

Geklast aan een dom dwaas wiel

"al de fabrikanten zitten tusschen vier muren, in kelders en op zolders, by malkaar getast en geklast, aan een dom dwaas wiel gebonden, dat, met zyne yzeren tanden al vast grypt waar 't aan kan, arms en beenen, ja hoofden van menschen somtyds, en die verbryzelt, als of het hooi of strooi, hout of ander stoffe ware, waar noch bloed, noch ziele, noch gevoelen in en zit."

Guido Gezelle

“De Indianen vangen de aardverkens, doen ze de beulinge uit, braden en eten ze, uit hunne eigene schilden, bij wijze van braadpanne, van dienstschotel en van eetpateel. Alzoo varen, ze die arme armadillos!”

Guido Gezelle - Het schildverken, Uitstap in de warande, 1882

Haringrokerij, Coupure Brugge

17 Juni 1865, ‘t Jaer 30

Als haringen in een ton

De koornfabrikant, in tegendeel, hy heeft hy over zyne werkstede en fabrike de blauwe kappe des hemels zelve, zyn gaze-licht is de zonne, zyne nachtlampen Anneke Maantje met de ontelbare sterren; geen schouwe en staat er honderd voet boven zyn hoofd, — die kan op hem vallen, en de aarde, waarin hy werkt, en staat niet alle stappen om hem te grypen, noch zy en berst niet open gelyk de stoomketel; hy heeft plaatse om te roeren en te bewegen, hy is by zynen evenmensch gelyk het eenen mensch betaamt, niet gelyk gevangene haringen, die in een tonne vastgeklampt zitten, en, ware 't niet van 't zout, malkaar zouden bederven.

Guido Gezelle

“Ware 't niet van de buiten fabrikanten, de binnen fabrikanten zouden in hunne eigene vuiligheid vergaan en versmachten!”

Guido Gezelle - De fabricanten, 't Jaer 30, 17 Juni 1865

Tabaksfabriek De Neve, Augustijnenrei, Brugge

Fabrieksstank

"Gaat een keer naar Brugge, langs de reye, als 't een kleen weinigtje regent,en haalt een keer uwen asem op, of 't niet en is om omverre te vallen van den stank, en dat van dien vreemden, aardigen stank, fabrykstank, om in een woord te zeggen, die u zou doen loopen om buiten stad te zyn by de lieden van te lande"

Guido Gezelle

“Ziet een keer: zwart stinkende water al onder, zwarte stinkende rook al boven, vuiligheid zonder name, die de lucht bederft en 't water ondrinkelyk maakt, voor menschen en beesten, dat komt er uit de fabriken!”

Guido Gezelle - De fabricanten, 't Jaer 30, 17 Juni 1865

Het stoomgevaarte

Ziet gij 't over de aarde varen,
immer nadrend, immer nâren
tot dat, lijk een bliksemvier,
't scherpe tierende getier
uit de wolk berst ? Zij scheurt open
en daar komt vóóruitgekropen,
't ijselijkst serpentenhoofd
met een kronkelend lijf ! Verdoofd
slaan mijn ooren bal, zij tuiten
weg en weder van het fluiten,
van het gorglend borstgegrol,
't rammelend metaalgerol,
't knerzelende tandgeknetter,
't schetterende rengekletter,
't ratelende keelgerucht
en het vluchtige gezucht,
dat, al branden op de schenen,
rent en rukt voorbij, verdwenen.