Markante uitspraken

Gezelle leefde in de stad, waar de impact van de industrialisering zich duidelijk manifesteerde. Zijn vlucht naar de natuur en de natuurverheerlijking was een tegenreactie. Soms klaagde hij expliciet de vervuiling aan in een discours over ecologie dat soms erg hedendaags aanvoelt. Lees enkele treffende uitspraken.

Lees meer

17 Juni 1865

al de fabrikanten zitten tusschen vier muren, in kelders en op zolders, by malkaar getast en geklast, aan een dom dwaas wiel gebonden, dat, met zyne yzeren tanden al vast grypt waar 't aan kan, arms en beenen, ja hoofden van menschen somtyds, en die verbryzelt, als of het hooi of strooi, hout of ander stoffe ware, waar noch bloed, noch ziele, noch gevoelen in en zit.

Guido Gezelle, ‘t Jaer 30

“Men is gewend, zonder het te bemerken, van menschen of ware 't van boomen, en van boomen of 't ware van menschen te spreken.”

Guido Gezelle - Rond den Heerd 1866-67

Het stoomgevaarte

Zij scheurt open
en daar komt vóóruitgekropen,
't ijselijkst serpentenhoofd
met een kronkelend lijf ! Verdoofd
slaan mijn ooren bal, zij tuiten
weg en weder van het fluiten,
van het gorglend borstgegrol,
't rammelend metaalgerol,
't knerzelende tandgeknetter,
't schetterende rengekletter,
't ratelende keelgerucht
en het vluchtige gezucht,
dat, al branden op de schenen,
rent en rukt voorbij, verdwenen.

Guido Gezelle, Dichtoefeningen

“Ziet een keer: zwart stinkende water al onder, zwarte stinkende rook al boven, vuiligheid zonder name, die de lucht bederft en 't water ondrinkelyk maakt, voor menschen en beesten, dat komt er uit de fabriken!”

Guido Gezelle - De fabricanten, 't Jaer 30, 17 Juni 1865

17 Juni 1865

De koornfabrikant, in tegendeel, hy heeft hy over zyne werkstede en fabrike de blauwe kappe des hemels zelve, zyn gaze-licht is de zonne, zyne nachtlampen Anneke Maantje met de ontelbare sterren; geen schouwe en staat er honderd voet boven zyn hoofd, — die kan op hem vallen, en de aarde, waarin hy werkt, en staat niet alle stappen om hem te grypen, noch zy en berst niet open gelyk de stoomketel; hy heeft plaatse om te roeren en te bewegen, niet gelyk gevangene haringen, die in een tonne vastgeklampt zitten, en, ware 't niet van 't zout, malkaar zouden bederven.

Guido Gezelle, ‘t Jaer 30

“Ware 't niet van de buiten fabrikanten, de binnen fabrikanten zouden in hunne eigene vuiligheid vergaan en versmachten!”

Guido Gezelle - De fabricanten, 't Jaer 30, 17 Juni 1865

Boomen hebben een herte

"Men spreekt eensgelijks, zeide ik, van boomen als of het menschen waren : de boomen hebben een herte, een hoofd, een kruine, een lijf, aders, ze hebben spek aan, zij hebben oogen, zij zuigen, schieten, loopen, bloeden, slaan uit, ze slapen, en nog onlangs zag ik in een koopdagsbericht van hout dat men zooveel of zooveel koopen tronkhair ging verkoopen. Dat zijn al namen die den mensch eigentlijk toekomen en de boomen te borgte gegeven zijn, bij zoo verre dat dit vast staat : Uit de gelijkendheid van wezen is de gelijkheid van benaming voorts gekomen."

Guido Gezelle, Rond den Heerd

“De Hudson-Bay Company brengt alle jaren wel tien duist zulke losschenvellen van over de zee; ook is de losch een dier dat op zijne laatste pooten loopt in deze wereld; de hoorie sterft uit, of wordt verdaan van de goud- en prachtzuchtige menschenkinderen.”

Guido Gezelle - Uitstap in de Warande

17 Juni 1865

Gaat een keer naar Brugge, langs de reye, als 't een kleen weinigtje regent,en haalt een keer uwen asem op, of 't niet en is om omverre te vallen van den stank, en dat van dien vreemden, aardigen stank, fabrykstank, om in een woord te zeggen, die u zou doen loopen om buiten stad te zyn by de lieden van te lande

Guido Gezelle, 't Jaer 30

“Hebt meêlijen met de boomen, laat den bast hun ongeschonden; bewaart ze voor de nijdigheid der kwade nagelwonden;”

Guido Gezelle - Nagelaten dichtwerk