Zwerftocht door de tijd
Gezelles enorme verzameling papieren kwam bij de familie terecht. Het archief doorstond oorlogen en beproevingen, om uiteindelijk een veilig onderkomen te vinden. Lees het boeiende verhaal.
Caesar en de oorlog
Na zijn dood liet Gezelle een indrukwekkende verzameling papieren na: poëziehandschriften, brieven, filologische notities en heel wat andere documenten… Zijn neef Caesar Gezelle (1875-1939) werd de wanhopige erfgenaam. Tijdens de oorlog liet hij het archief achter, hopend op de vernietiging ervan. De plichtbewuste priester Lodewijk De Wolf redde het uit het puin en bezorgde het terug aan de eigenaar. De oorlog liet zijn sporen na. Dat merken we bijvoorbeeld aan kogelinslagen op boeken uit het archief. Luister naar het relaas van Caesar.
“‘T Genoegen dat ik aan die papieren al beleefd heb zal me niemand benijden. En, met den oorlog, toen geheel mijn huis en erve door de Pruisen in de lucht geschoten werd, gevoelde ik een heimelijke blijdschap omdat ik meende van dien papierenlast verlost te zijn. De goddelijke Voorzienigheid beschikte er anders over: zij gaf een trouwen hardnekkigen vriend [Dr. Lodewijk de Wolf van Brugge] ‘t gedacht en den moed in, het uiterste te wagen om die papieren, die in mijnen kelder weggedoken zaten, te redden, en hij redde ze op gevaar van zijn leven.”
Het archief tijdens de oorlog
“- en de nagelaten schriften kwamen, lijk een onweerte uit het Noorden, mij volgend en vindend, in drie groote zware kisten, te Versailles toe, in mijn vluchtoord.”
Gezellekenner, Aloïs Walgrave
Caesar verbitterd
Van de nood een deugd makend, begon Caesar Gezelle te publiceren over zijn bekende oom. Hij gebruikte hiervoor zijn archiefstukken en zijn eigen herinneringen. In wetenschappelijke kringen werden deze bijdragen eerder kritisch ontvangen. Hierdoor stelde de verbitterde Caesar Gezelle zich weigerachtig op om nog verdere toegang tot het archief te verlenen. Onderzoekers zoals Aloïs Walgrave werden zijn vijand. Neef Stijn Streuvels getuigt:
“Met zijn lichtgeraakt gemoed en eergierig karakter waren dit telkens steken in zijn hart en hij liep de ene ontmoediging op na de andere. Walgrave werd zijn aartsvijand en hij is er nooit in gelukt maar een snipper uit de nalatenschap van Guido Gezelle in handen te krijgen of te mogen inzien”
Caesar en vijand Walgrave
Stijn Streuvels
In de aanloop naar het Jubileumjaar 1930 besloot Caesar Gezelle het archief toch vrij te geven. Geleidelijk aan droeg hij de stukken over aan het nieuw opgerichte Gezellemuseum (1926). Dit gebeurde onder impuls van Stijn Streuvels. De laatste stukken uit het familiearchief kwamen na de dood van Caesar Gezelle in 1939 in het Gezellemuseum terecht.
Paul Allossery
Paul Allossery (1875-1943) was de eerste conservator van het Gezellemuseum. Hij breidde Gezelles nalatenschap in de loop der jaren verder uit. Vele familieleden, oud-studenten, kennissen en sympathisanten schonken hun Gezelliana. De rest werd aangevuld via aankoop. Hierdoor werd het Gezellearchief heel wat ruimer dan wat Gezelle na zijn dood aan zijn familie achterliet.
Notitie van Allossery op poëziehandschrift
Ordening
Allossery zorgde ook voor een verdere classificatie van het archief waarbij hij talrijke notities op de documenten aanbracht. De belangrijkste groepering en ordening gebeurde naar aanleiding van het Jubileumjaar 1930 en de toen gestarte Jubileumuitgave van Guido Gezelle’s Volledige Werken.
Openbare Bibliotheek Brugge
In 1971 werd de collectie overgedragen aan het Brugse stadsbestuur, waar ze nu onder de bevoegdheid van de Openbare Bibliotheek ressorteert. De openbare bibliotheek van Brugge dankt trouwens haar naam aan Gezelles volkskundige tijdschrift Biekorf. Het Guido Gezellearchief wordt in deze erfgoedbibliotheek bewaard samen met middeleeuwse handschriften en oude drukken. De bibliotheek voert een actief aankoopbeleid en kon zo het Gezellearchief aanzienlijk uitbreiden met belangrijke stukken en verzamelingen.
