Oorlog van ideeën

Flandriafilm

De Gezellehulde zelf verliep in peis en vree. Het was een groot succes. Vooral de vier Gezelledagen in Brugge waren het grootst opgevat. Clemens De Landtsheer legde het gebeuren in al zijn glorie vast in zijn Flandriafilm. Dit unieke tijdsdocument registreert de viering met als hoogtepunt het bezoek van het koningspaar.

Vlaamsche gebeurtenissen

De film was ook te zien in de Brugse cinemazalen zoals de Vieux Bruges en kende een groot succes. In de Flandriafilm over Guido Gezelles leven en werk staat de Vlaams-nationale betekenis van de dichter centraal. De Gezellefilm past in een reeks films van De Landtsheer over "Vlaamsche Gebeurtenissen". Voor de Landtsheer was het een feest van een Vlaamse zaak. Maar was dit voor iedereen het geval ?

Koning ere-voorzitter

De viering van Gezelle viel samen met de viering van het eeuwfeest van de Belgische staat. Hierbij laaiden ook de anti-Belgicistische gevoelens hoog op. Tijdens de voorbereiding van de feesten benoemde het Algemeen Komiteit Koning Albert I en koningin Elizabeth als ere-voorzitters van het comité van de Gezellehulde. Dit viel niet bij iedereen in goede aarde.

Protest

Een groep Vlaamsgezinden beschuldigden het koningshuis dat ze de figuur van Gezelle wilden recupereren nadat ze de Vlaamse bevolking 100 jaar miskend, verdrukt of tegengewerkt had. Ze weigerden om nog langer deel te nemen. De hulde van Gezelle was volgens hen geen Belgische zaak. De kranten berichtten over protest aan beide kanten. In Antwerpen scheurde een lerares het portret van Gezelle voor de ogen van haar leerlingen kapot. In Leuven werden de Belgische affiches overplakt.

Guido Gezelle, man van ons,

Guido Gezelle, man van ons,
Ze vieren u met franskiljons,
Met tricoloor, met Brabançons
Al wat Uw harte heeft veracht
Wordt rond uw beeld bijeengebracht,
Vauthiers en ander leliaerts,
Men voert ze nu Gezelle-waarts!
Guido Gezelle, Vlaanderens zoon;
Het is geen hulde, maar een hoon!

Henry Van de Velde

Ook Gezelles beeld kende een moeizame ontstaansgeschiedenis. Henry Van de Velde was als ontwerper verantwoordelijk voor de architecturale vormgeving. Hij beschouwde Gezelle vooral als een voorloper van een moderne kunstopvatting, waarin de vorm centraal stond. Daarom had hij een abstract herdenkingsmonument voor ogen op de Brugse Kruisvest bij Gezelles geboortehuis, omringd door tuinen, vijvers, trappen en terrassen. De expressionist Oscar Jespers werd gevraagd voor de creatie van het Gezellebeeld. Het herdenkingsmonument zou bekroond worden door een monumentaal zes meter hoog beeld van Jespers. Dit stuitte op verzet.

Jules Lagae

Het alternatieve ontwerp van beeldhouwer Jules Lagae belichaamde de traditionele visie met nadruk op de persoon van de priester-dichter, het realisme en de opvoedende waarde van zijn werk voor het Vlaamse volk. Even was er een compromis om beide monumenten te realiseren en om Oscar Jespers te vervangen door George Minne. Onder druk van Gezelle-biograaf Aloïs Walgrave en Cyriel Verschaeve werd het modernistische beeld weggestemd in de commissie. Het organisatiecomité liet de koning weten dat de kosten en de uitvoering nu ten laste van de Stad Brugge zouden zijn. Uiteindelijk koos de stad voor het meer traditionele beeld van Jules Lagae.

Zo dichtte ik, als Lagae mijn beeld

Zo dichtte ik, als Lagae mijn beeld
Zorgvuldig evenaarde,
En poetste mij, onsterflijk na…
In pottenbakkers aarde!

Guido Gezelle

Gezelle en Lagae

Het was mooi meegenomen dat Gezelle Lagae nog gekend had. Ze maakten kennis eind 1894 toen de jonge Jules Lagae op vraag van Gustaaf Verriest een borstbeeld maakte van Gezelle. In het kleine gedichtje Semel desipisse schrijft Gezelle dat hij tegen zijn zin moest poseren en dat hij zich geen tweede keer zou laten vangen. Rustig stil zitten was niet voor Gezelle. Hij noteerde tijdens het zitten allerlei invallen op kleine papierblaadjes. Zo ontstond het gedicht Memento Homo met de verwijzing naar Lagae.

Nog eens Lagae

Naast het Guido Gezellestandbeeld maakte Lagae na Gezelles dood het dodenmasker en de afgietsels van Gezelles hand. In 1903 was hij verantwoordelijk voor het Gezellemonument te Kortrijk, gebaseerd op het eerdere borstbeeld. Hetzelfde is het geval met de bustes in het kleinseminarie Roeselare en in de tuin van het Gezellemuseum.