Gezellevertalers in expo "Musae Belgicae. Latijnse poëzie uit de Nederlanden, 1477-2004" in de Leuvense Universiteitsbibliotheek

Emile Gouffaux

Voor Latijnse verscompositie legde de Hallenaar Gouffaux (1840-1921) reeds als seminarist in Mechelen een grote belangstelling aan de dag. Hij werd daarin gestimuleerd door zijn docent Peter Claessens (1817-1886), die zelf ook met Latijnse gedichten uitpakte, en later door het succes van de gladde Latijnse verzen van paus Leo XIII (1878-1903), aan wie Gouffaux wel eens een gedicht opdroeg. Zijn dichterlijke ambitie reikte hoog: minstens vijfmaal nam hij deel aan het Amsterdamse Certamen Hoeufftianum, de belangrijkste Latijnse dichtwedstrijd van die tijd; een prijs of eervolle vermelding heeft hij er evenwel nooit weggekaapt. De pastoor van de Brabantse gemeenten Hoeilaart en Sint-Stevens-Woluwe ontpopte zich als een vrome Latijnse chroniqueur van zijn tijd, of het nu om een bespiegeling naar aanleiding van een treinramp ging of om de vierhonderdste verjaardag van de ontdekking van Amerika door Columbus. Ook het hier getoonde, bepaald patriottische gedicht over de Eerste Wereldoorlog hoort in dat rijtje thuis. In meer dan honderd saffische strofen (de keuze van het eerder lichtvoetige metrum bevreemdt wat) die een triptiek vormen, schetst de priester op rust een beeld van ‘little poor Belgium’ dat vertrappeld werd door de Duitse ‘Hunnen’, maar wist recht te kruipen en het aangedane onrecht te wreken – met dank aan Vorst en Kerk. Het gedicht blijft misschien te zeer in algemeenheden en retoriek steken om een blijvende indruk te maken. Aardig detail: de opbrengst van de brochure was voor het goede doel bestemd. Gelukkig werd de Latijnse tekst geflankeerd door een Nederlandse en een Franse vertaling. [Dirk Sacré]

Herman Vroom

De melodieuze verzen van Vlaanderens poëzie-icoon priester-dichter Guido Gezelle (Brugge 1830-1899) hebben steeds een grote aantrekkingskracht uitgeoefend op vertalers. Hij werd niet alleen in vele moderne talen vertaald, maar ook naar het Latijn. De eerste, en niet de minste, vertaler was Emile Gouffaux. De meest productieve was zonder meer mgr. Herman Vroom (Groningen 1886 - Zutphen 1975). Die had een uitstekende Latijnse opleiding genoten in het seminarie Rolduc en aan de universiteit Utrecht, waar hij in 1917 was gepromoveerd bij de latinist Petrus Helbertus Damsté (1860-1943), zelf auteur van bekroonde Latijnse gedichten. Vroom (‘Pius’) werd leraar aan het kleinseminarie van het aartsbisdom Utrecht in Apeldoorn, schreef een veelgebruikte Latijnse spraakkunst (1923) en vertaalde ruim honderd gedichten van Gezelle, bij wie hij vooral het natuurgevoel bewonderde. Carmina Gezelliana verscheen in Apeldoorn in een kleine oplage als een verzorgde privé-uitgave in rood en zwart gedrukt, hem “gratitudinis et amicitiae causa” aangeboden door “exalumni et collegae”. Nieuwe, steeds uitgebreide, edities verschenen met dezelfde titel in 1955 en als Centum carmina quae composuit Guido Gezelle Latinis versibus reddidit Dr. H. Vroom in 1967. In 1973 verschenen nog twee Gezellevertalingen in de bloemlezing uit de Nederlandse poëzie Batavia Latina. Carmina varia poetarum Batavorum Latinis versibus. Getoond wordt Vrooms versie van “Waar zit die heldere zanger” en van “Mijn hert is als een blomgewas” (beide uit Tijdkrans, 1893). [Marcus de Schepper]

Paul Claes

Paul Claes (°Leuven 1943) is classicus, anglist en neerlandicus. Hij promoveerde in 1981 met een proefschrift over Hugo Claus (De mot zit in de mythe). In zijn omvangrijk literair oeuvre van ruim honderdvijftig (!) publicaties schitteren vooral zijn vertalingen, al is dat woord te zwak. De hier getoonde bundel heet terecht ‘Metamorfosen’, waarbij “de gedichten in vertaling de oorspronkelijke lijken, en de voorbeelden de vertalingen” (Christine D’haen). Onder de vertaalde dichters zijn er Nederlandstalige als Joost van den Vondel, Guido Gezelle, P.C. Boutens, Ida Gerhardt, Christine D’haen en Paul van Ostaijen, maar ook grote namen uit de wereldliteratuur als Shakespeare, Goethe, Hölderlin, Nerval, Baudelaire, Rimbaud, Verlaine, Apollinaire, Brecht, Pound, Pessoa. De bundel verscheen bij de private press (bibliofiele uitgeverij) De Regulierenpers, in 1983 opgericht door Ben Hosman (1940-2019), de eigenaar-directeur van de Nederlandse uitgeverij Athenaeum - Polak & Van Gennep, en genoemd naar de Reguliersgracht (Amsterdam), waar Hosman op nr. 50 woonde, in het donkerbruin geschilderde pakhuis van Athenaeum-Polak & Van Gennep. In september 1985 verhuisde de pers naar Sonnega (Friesland). Metamorphoses verscheen eind 1991. Het was de eerste uitgave van De Regulierenpers die niet met loden letters maar elektronisch was gedrukt. De oplage was zeer beperkt (24 exemplaren). Een tweede druk werd in januari 1992 aangekondigd, maar verscheen uiteindelijk pas in 1999. De keuze uit Metamorphoses viel uiteindelijk op Vondels (1587-1679) ontroerende Kinder-lijck, geschreven in 1632 naar aanleiding van het overlijden van zijn zoontje Constantijn. “Vondels Constantijntjebereikt in Claes’ Latijn zijn ultieme vorm: “Constantinus puerinus / Cherubinus desuper / Ridet vana haec humana [...] / Tempus vincit aevitas” (Christine D’haen). [Marcus de Schepper]

>> meer info over de tentoonstelling